#یادداشت_اختصاصی
کشاورزی در لرستان به عنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه محسوب می‌شود اما با این وجود مشکلات بسیار زیادی در این حوزه وجود دارد که جهانشیر شاکرمی رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان در مطلبی اختصاصی برای پایگاه خبری اتاق بازرگانی لرستان به تشریح پتانسیل‌ها و مشکلات حوزه کشاورزی در لرستان پرداخته است:
پتانسیل‌ها و چالش‌های بخش کشاورزی (حبوبات) در استان لرستان
استان لرستان به دلیل شرایط آب و هوایی متنوع، به‌عنوان یکی از استان‌های مستعد در حوزه تولید انواع محصولات کشاورزی و دامی است.
همچنین این استان به دلیل داشتن آب‌های سطحی و رودخانه‌های دائمی و فصلی قابلیت بالایی در پرورش آبزیان دارد. از طرفی دیگر، وجود تنوع بالای گونه‌های گیاهی، امکان پرورش زنبورعسل را در این استان، به نسبت خیلی از استان‌های دیگر افزایش داده است.
کاشت و توسعه گیاهان دارویی در استان لرستان نیز به دلیل شرایط ذکرشده این پتانسیل و توانایی را دارد که به منبع درآمد عظیمی برای این استان و کشور تبدیل شود.
یکی از مهمترین محصولات کشاورزی در لرستان حبوبات است که علاوه بر اهمیت آن در تناوب زراعی و تثبیت ازت از نظر دارا بودن ارزش غذایی بالا، بخصوص پروتئین، اهمیت ویژهٔ داشته و با توجه به نقش حبوبات در جیره غذایی و سلامتی انسان، سال 2016 به نام سال حبوبات در دنیا نام‌گذاری شد.
همچنین این گیاه با برآوردن نیازهای پروتئینی انسان و در نتیجه کاهش فشار بر چراگاه‌های طبیعی برای تولید پروتئین حیوانی، نقش غیرقابل انکاری در حفظ بوم نظام‌های طبیعی دارد.
آمار نشان می‌دهد که از مجموع ۸۲۰ هزار سطح زیر کشت حبوبات در کشور ۷/۱۵ درصد به استان لرستان اختصاص دارد و این استان سالانه با متوسط تولید ۱۳۰ هزار تن به‌عنوان اولین استان تولیدکننده حبوبات کشور است و در این میان محصول نخود را باید به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های بی‌بدیل تولیدی در لرستان دانست.
از دیگر فرصت‌های نهفته در لرستان که می‌تواند به تولید و صادرات حبوبات در این استان کمک شایانی نماید وجود نیروی انسانی تحصیل‌کرده بومی در گرایش‌های مختلف علمی است که می‌توان از آنان برای بخش‌های مختلف توسعه و صادرات حبوبات، از تأمین نهاده‌های تولید گرفته تا بسته‌بندی و بازاریابی و توزیع استفاده نمود.
ازاین‌رو می‌توان با برنامه‌ریزی جامع و توجه به مزیت نسبی استان لرستان در تولید حبوبات آبی و دیم زمینه لازم برای صدور حبوبات به سراسر کشور و خارج از کشور را فراهم نمود.
چالش‌های بخش کشاورزی در استان لرستان
کشت ۷۵ درصد از اراضی کشاورزی در استان به‌صورت دیم است که در حقیقت یک نقطه‌ضعف برای استان لرستان به شمار می‌رود.
بحران آب و کاهش منابع آبی به‌ویژه تهی شدن آب‌های زیرزمینی در دشت‌های استان بیانگر وضعیت نامطلوبی نه در سال‌های آتی، بلکه در همین سال‌های جاری است.
به‌طوری که خالی شدن کامل و 100 درصدی تعداد زیادی از روستاهای استان و مهاجرت به شهرهای بزرگ پیامد همین بحران است.
تولید سنتی حبوبات نیز از دیگر مشکلاتی است که موجب شده استان لرستان با تمام ظرفیت تولیدی خود در عرصه تولید حبوبات ظاهر نشود.
تولید به‌صورت بهینه و مؤثر می‌بایست در مراحل مختلف تأمین نهاده‌های تولید، کاشت، داشت و برداشت حبوبات هم در قالب دانش فنی تولید و فعالیت‌های بهزراعی رخ دهد و هم در قالب استفاده از ماشین‌آلات تخصصی.
کمبود کارخانه‌های بسته‌بندی، سورتینگ و تبدیلی برای حبوبات از جمله دیگر چالش‌هایی به شمار می‌رود که لرستان در راه توسعه و صادرات حبوبات بر سر راه خود می‌بیند.
حمایت‌های دولتی و ورود بخش خصوصی می‌تواند در این راستا مؤثر و کارگشا باشد.
بنا به اظهار نظر مسئولین لرستان 15 واحد بسته‌بندی حبوبات در استان وجود داشته و ۱۲ واحد در دست احداث است که با توجه به پتانسیل اشاره شده استان لازم است ایجاد واحدهای بیشتری در دستور کار قرار گیرد.
یکی دیگر از چالش‌های توسعه کشت و صادرات حبوبات در لرستان، مدیریت ضعیف در برندسازی حبوبات استان در کشور است بطوری‌که محصول نخود این استان توسط واسطه‌ها و به نام سایر استان‌های کشور عرضه می‌شود و علاوه بر اینکه نامی از لرستان در بسته‌بندی‌های صادراتی و داخلی یاد نمی‌شود، کشاورزان نیز به آن حق واقعی که حاصل دسترنج یک‌ساله‌شان باشد نمی‌رسند؛ بنابراین تبلیغات منطقه‌ای و ملی، برگزاری سمینارهای تخصصی و همایش‌های مربوط به حبوبات در سطح ملی و بین‌المللی، برگزاری جشنواره‌های ملی و محلی غذا و سلامت، رایزنی با مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، استفاده از توان سیاسی نمایندگان استان و مواردی از این دست می‌تواند به برندسازی حبوبات در استان کمک کند.
ضمناً تاکنون نخود ایرانی را داخل کانتینر و داخل کشتی به‌صورت فله صادر می‌کردند، لذا ضرورت دارد نخود در بسته‌بندی شکیل و لیبل‌دار با برند ایران صادر شود.
نبود اتحادیه و صنف حبوبات کاران از جمله دیگر کمبودهایی است که زمینه را برای عرضه صادراتی و مؤثرتر تولیدکنندگان استانی کاهش داده است.
بدون شک بسیاری از مسائل و معضلات تولید و عرضه محصول از جمله تأمین نهاده‌های تولید، حذف دلالان و واسطه‌ها، رایزنی بر سر تعیین قیمت تمام شده، سورتینگ و بسته‌بندی و بازاریابی را می‌توان از طریق تشکیل تعاونی، اتحادیه و انجمن‌های کشاورزان حبوبات کار بهبود بخشید.
تغییر و آموزش فرهنگ مصرف حبوبات یکی از نیازهای پیش‌رو در لرستان
جالب است که در کشور هندوستان بالغ‌بر 25 نوع غذا از نخود تهیه می‌کنند که معمولاً به طبع ایرانی‌ها سازگار است و به نظر می‌رسد آموزش و فرهنگ‌سازی در این زمینه ضروری بوده چرا که هم به تغذیه سالم مردم کمک می‌نماید و هم باعث افزایش ارزش واقعی حبوبات در استان خواهد شد.
متأسفانه وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی برنامه جامعی جهت شناسایی اهمیت حبوبات به‌عنوان مواد غذایی سودمند و جانشین نسبی با پروتئین حیوانی را ندارد.
تلاش در جهت معرفی رقم‌های جدید برای تولید، توسعه، صادرات و مکانیزه کردن نخود ضروری است.
بر اساس آمار در کشور هندوستان در مدت 50 سال 59 رقم نخود معرفی‌شده ولی در کشور ما ظرف 30 سال گذشته 9 رقم معرفی‌شده است که بایستی برنامه‌ریزی ویژه‌ای در این مورد مدنظر قرار گیرد.
رقم‌های محلی نخود قابلیت برداشت با ماشین‌آلات را نداشته و برداشت سنتی آن‌ها هزینه تولید را چند برابر می‌نماید.
البته از نظر عملکرد در واحد سطح وضعیت تولید حبوبات بخصوص نخود مناسب نیست و نیاز به تلاش و تحقیق بیشتر است.
تحقیق و آموزش کشت پاییزه با استفاده از ارقام اصلاح شده نخود مانند آرمان، آزاد، هاشم، سارال، گچساران، کیمیا و بیله‌سوار یکی از راهکارهای توسعه کشت نخود در استان است که می‌تواند علاوه بر افزایش عملکرد در واحد سطح با مقاومت در برابر بیماری‌های مهم نخود، زمینه تولید بیشتر و سودآوری این محصول را فراهم نماید.
توده‌های محلی نخود هم عملکرد پایینی داشته و هم در برابر بیماری‌های نخود حساس هستند که در برخی از سال‌ها این بیماری تمام محصول نخود را از بین می‌برد.
از جمله مشکلات محصول نخود در استان و کشور ما این است که نوع نخود مورد پسند برای مصرف داخلی با نوع مورد پسند برای صادرات متفاوت است مثلاً در بیشتر کشورهای دنیا نخود به‌صورت آرد مصرف دارد و لذا نخود ریز به علت پروتئین بالاتر مورد تقاضا است و در مصرف داخلی نخودهای دانه‌درشت طرفدار بیشتری دارند.
به نظر می‌رسد مانند دیگر کشورهای دنیا محصول تولید برای مصرف داخلی و صادرات بر اساس بازار هدف باید متفاوت باشد و سازمان‌های مربوطه از ابتدا این موضوع را مدیریت نمایند.
از جمله مشکلات عمده کشاورزان بخصوص نخودکاران عدم آموزش مناسب است، بنابراین وجود برنامه‌های منظم و علمی در همه زمینه‌های تولید حبوبات از طریق سازمان‌های مربوطه، بخصوص صداوسیما می‌تواند نقش مؤثری در این زمینه داشته باشد. استفاده از فضای مجازی مانند اینترنت و عکس‌های آن در خصوص تولید نخود ارگانیک و روش بسته‌بندی و تهیه انواع غذاهای درست شده از نخود در کشورهای مختلف می‌تواند در این زمینه مفید باشد.
به نظر می‌رسد با توجه به اینکه بخش زیادی از زمین‌های زراعی استان به‌صورت دیم کشت می‌شوند، وجود یک مرکز تحقیقات کشاورزی دیم در استان ضروری است.
چنانچه بخواهیم در استان از پتانسیل موجود برای تولید و بخصوص صادرات نخود استفاده کنیم ضرورت دارد یک الگوی بازاریابی و بازار رسانی مشخص همراه با آموزش و تبلیغات علمی برای این محصول در نظر گرفته شود.
مطمئناً اگر بازرگانی نخود رونق یابد، تولید هم رونق خواهد یافت. جهت افزایش رغبت به تولید نخود، باید سیاست‌های کشاورزی در جهت خرید تضمین‌شده این محصول همراه با لغو عوارض صادراتی مدنظر باشد.
متأسفانه در کشور موازی‌کاری و سردرگمی مولدان و مسئولان میانی به دلیل تفاوت تصدی‌گری تولید و بازاریابی از سوی دولت (جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت) باعث برزو مشکلاتی در این زمینه شده است. به‌طوری‌که متولی مناسبی جهت بازارشناسی، بازار گردی و بازار رسانی این محصولات در استان وجود ندارد و تاکنون به‌طور جدی رقبای خارجی و داخلی این محصول به‌طور علمی رصد نشده‌اند.
لازم به ذکر است بخش زیادی از نخود تولیدشده در استان لرستان بدون مصرف کود شیمیایی و آفت‌کش تولید می‌شود و در سال‌های گذشته با تلاش سازمان جهاد کشاورزی استان با استفاده از عوامل بیولوژیک آفت مهم این محصول یعنی کرم پیله نخود به‌خوبی کنترل گردیده است؛ بنابراین تلاش برای تولید ارگانیک این محصول در استان می‌تواند زمینه صادرات آن با برچسب ارگانیک به‌منظور بازارپسندی جهانی و صادرات راحت‌تر را فراهم نماید.
ثبت ديدگاه